W związku z licznymi pytaniami bydgoszczan o tradycje lotnicze naszego miasta przesyłamy zwięzłą informację na ten temat – do wykorzystania na łamach Państwa gazety. Z pozdrowieniami.
Tradycje
Portu Lotniczego w Bydgoszczy
Port Lotniczy im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy – jak wynika z licznych opracowań, m.in. Arkadiusza Kalińskiego - nie wyrósł na ugorze. Powstał w mieście o bogatych tradycjach lotnictwa. (służymy zdjęciami)
Bydgoskie skrzydła
Już władze niemieckie w 1916 roku podjęły decyzje o założeniu lotniska w rejonie ul. Szubińskiej.
Wybrano teren wsi Müllershof (Biedaszkowo). Wykupiono około 112 hektarów gruntu i w latach 1916-1917 powstało 10 hangarów, warsztaty, magazyny i inne pomieszczenia. W roku 1917 na lotnisku stacjonował oddział lotniczy Fea 13, czyli Flieger Ersatz Abteilung nr 13 (Lotniczy Oddział Zapasowy nr 13) przy ul. Szubińskiej. W styczniu 1920 roku, po ratyfikacji traktatu wersalskiego, Bydgoszcz wróciła do Polski z dużym, dobrze urządzonym lotniskiem (sprzęt został zabrany przez Niemców).
24 stycznia 1920 roku lotnisko zajął 8 Pułk Strzelców Wielkopolskich (potem 474 PP Wlkp.) pod dowództwem kpt. Bernarda Śliwińskiego. Pierwsze polskie samoloty wylądowały w Bydgoszczy 17 lutego 1920 roku. Była to 10 eskadra Wywiadowcza - 12 samolotów typu „Breguet XIV A2&# 8221; pod dowództwem ppłk. Jana Roberta Kieżuna. Pod koniec lutego do Bydgoszczy przybyła 15 Eskadra Myśliwska dowodzona przez pil. por. Jerzego Dziembowskiego.
W 1921 roku lotnisko zostało rozbudowane. Skonstruowano pierwszą w Polsce komorę próżniową do prób aerodynamicznych samolotów. W październiku 1921 roku przedstawiciele Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce, a wśród nich późniejszy prezydent Francji Charles de Gaulle dokonali inspekcji bydgoskiego lotniska. Przeszła ona wszelkie oczekiwania, a poziom bydgoskiego lotniska oceniono w samych superlatywach.
Kuźnia kadr
Od 1920 roku w Bydgoszczy istniało jedno z największych krajowych centrów szkolenia pilotów i mechaników lotnictwa. Od połowy lat dwudziestych minionego stulecia scentralizowano tu też szkolenie podoficerów zawodowych lotnictwa o różnych specjalnościach (w Dęblinie oficerów).
Około sierpnia 1920 roku z Dęblina do Bydgoszczy przybyła Niższa Szkoła Pilotów (potem I Szkoła Lotników). Do Bydgoszczy przeniesiono też na początku września 1920 roku Niższą Szkołę Pilotów (później II Szkołę Lotników) z Krakowa. Szkoły te połączono 1 grudnia 1920 roku nadając im nazwę Szkoła Lotników (potem Szkoła Pilotów), której komendantem był ppłk. pilot Jan Kieżun. Jej celem było szkolenie pilotów dla różnych rodzajów lotnictwa.
24 lipca 1926 roku Szkoła Pilotów została przemianowana na Centralną Szkołę Podoficerów Pilotów Lotnictwa (CSPPL) w Bydgoszczy. Celem jej było szkolenie zawodowych podoficerów na pilotów lotnictwa liniowego. W 1927 roku nastąpiło połączenie CSPPL z Centralną Szkołą Mechaników Lotniczych (od 1922 roku Szkoła Mechaników Lotniczych, która dostarczała całemu lotnictwu mechaników-brygadzistów oraz podoficerów innych specjalności technicznych, od 1924 roku Centralna Szkoła Mechaników Lotniczych) pod wspólną nazwą – Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa (CWPL).
W połowie 1929 roku w skład CWPL wchodziły szkoły: Szkoła Podoficerów Pilotów Lotnictwa (przedtem Centralna Szkoła Podoficerów Pilotów Lotnictwa), Szkoła Podoficerów Mechaników Lotniczych (przedtem Centralna Szkoła Mechaników Lotniczych).
7 sierpnia 1930 roku przystąpiono do organizacji Szkoły Podoficerów dla Małoletnich. W 1934 roku Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa przemianowano na Centrum Wyszkolenia Technicznego Lotnictwa. W 1937 roku Centrum Wyszkolenia Technicznego Lotnictwa przemianowano na Szkołę Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich. W Bydgoszczy znajdowało się Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 2 ze Szkołą Podchorążych Lotnictwa – grupa techniczna w Warszawie, Szkołą Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich w Bydgoszczy i Batalionem Szkolnym Lotnictwa w Świeciu. W związku z zagrożeniem wojennym w październiku 1938 roku SPLdM przeniesiono do Krosna.
Podczas okupacji
Podczas okupacji niemieckiej na bydgoskim lotnisku szkolono rekrutów Luftwaffe, a w latach 1942-1945 stacjonował Zapasowy Dywizjon Bliskiego Rozpoznania.
Obrona powietrzna kraju
Po drugiej wojnie światowej Bydgoszcz stała się ważnym ośrodkiem lotniczym. Od 1945 roku stacjonował tu 4 Pułk Lotnictwa Szturmowego, w latach 1957–1993 również 5 Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego (w 1967 roku przemianowany na 3 Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego). W 1957 roku w Bydgoszczy utworzono dowództwo 2 Korpusu Obrony Powietrznej Kraju. W 1974 roku w jego ramach powstało Dowództwo 2 Brygady Radiotechnicznej. W latach pięćdziesiątych minionego stulecia w Bydgoszczy stacjonowały 8 Samodzielny Pułk Obserwacyjno-Meldunkowy OPL i 136 Samodzielny Pułk Artylerii Przeciwlotniczej OPL
Obecnie – 2 Eskadra Lotnictwa Transportowo-Łącznikowego, a w jej składzie jedyna w Polsce Lotnicza Grupa Poszukiwawczo-Ratownicza, lotniskiem opiekuje się 2 Baza Lotnicza „Bydgoszcz".
Pierwsza w Polsce
cywilna szkoła mechaników
Do założenia pierwszej w Polsce Cywilnej Szkoły Mechaników Lotniczych Liga Obrony Powietrznej Państwa wybrała Bydgoszcz znajdującą się naonczas w województwie poznańskim. W Bydgoszczy bowiem działała już od 1922 roku wojskowa Szkoła Mechaników Lotniczych oraz wydział mechaniczny przy Państwowej Szkole Przemysłowej. Uroczyste otwarcie I Cywilnej Szkoły Mechaników Lotniczych nastąpiło 20 kwietnia 1926 roku. Podanie o przyjęcie złożyło aż 610 osób, przyjęto 242. Wykłady prowadzili profesorowie Państwowej Szkoły Przemysłowej oraz instruktorzy Centralnej Szkoły Podoficerów Lotnictwa. To z tej szkoły pochodziło wielu wysoko wykwalifikowanych mechaników lotniczych, którzy wykazali się nadzwyczajnymi umiejętnościami walki z okupantem podczas trudnych lat II wojny światowej.
Szkoła Szybowcowa w Fordonie
Dynamicznie rozwijało się polskie lotnictwo sportowe. Duża w tym zasługa Bydgoskiego Koła Szybowcowego oraz Szkoły Szybowcowej w Fordonie. W 1933 roku zarząd Kolejowego Koła Ligi Obrony Powietrznej Państwa (powołana 12 grudnia 1921 roku) zorganizował w warsztatach kolejowych
Sekcję Szybowcową. Rozpoczęto też przygotowania do utworzenia Szkoły Szybowcowej w Fordonie, od 1935 roku Wielkopolskiej Szkoły Szybowcowej w Fordonie – Centrum Szybowcowego. Do 1939 roku wyszkolono tu 10 proc. polskich pilotów szybowcowych kat A i B. Daje to Kołu Szybowcowemu oraz fordońskiej szkole jedno z pierwszych miejsc w kraju.
1937 roku na bydgoskim lotnisku powołano Aeroklub Bydgoski afiliowany do Aeroklubu Pomorskiego. Wykonywali tu loty treningowe piloci rezerwy oraz szkolono pilotów ma samolotach słabosilnikowych.
Lotnictwo Sanitarne
29 listopada 1955 powstał w Bydgoszczy Zespół Lotnictwa Sanitarnego. W owym czasie Bydgoszcz była jednym z czterech miast w kraju obok Kielc, Lublina i Katowic, w którym istniały takie zespoły.
Bydgoska placówka miała do swej dyspozycji 6 lotnisk: w Bydgoszczy, Fordonie, Toruniu, Inowrocławiu, Grudziądzu i Lisich Kątach. Baza mieściła się najpierw na lotnisku szkoły szybowcowej w Fordonie, na początku lat 60 na lotnisku wojskowym przy ul. Szubińskiej. Od 17 maja 2005 Lotnicze Pogotowie Ratunkowe w Warszawie, Filia w Bydgoszczy ma swoją siedzibę na terenie Portu Lotniczego Bydgoszcz.
Udane konstrukcje samolotów
Bydgoszcz była od lat bazą konstruowania sprzętu lotniczego. Już w latach dwudziestych powstawały tu udane konstrukcje samolotów, w tym P-V braci: Williego, Waltera i Ottona Gabrielów (pierwszy cywilny samolot w Polsce). Bracia Stanisław i Mieczysław Działowscy skonstruowali szybowiec „Bydgoszczanka", który startował w 1925 roku w ogólnopolskim konkursie szybowcowym na Oksywiu, a w 1926 roku – cywilny samolot DKD-1. Dyplomy pilotów zdobyli w Bydgoszczy zaliczani do słynnych konstruktorów lotniczych: Stanisław Rogalski (1925) jeden z twórców rodziny samolotów RWD oraz Zygmunt Puławski (1927) twórca tzw. mewi płata, zastosowanego w samolotach myśliwskich PZL P-1 i P-6.
Nowoczesne zakłady
naprawy samolotów
W Bydgoszczy istnieją od 1945 roku Wojskowe Zakłady Lotnicze, które korzeniami sięgają 817 Ruchomych Lotniczych Warsztatów Polowych. Obecnie najnowocześniejsze zakłady tego typu w Polsce, zajmujące się m.in. naprawą i modernizacją współczesnych samolotów myśliwskich MIG-29 i myśliwsko-bombowych SU-22. Teren lotniska został znacznie zmodernizowany. Powstał m.in. długi 3-kilometrowy pas startowy. Rozbudowano zaplecze koszarowe i logistyczne. W latach osiemdziesiątych rozbudowano Wojskowe Zakłady Lotnicze nr 2.
Słynni piloci
z bydgoskiej szkoły
Bydgoski rodowód lotniczy mają słynni polscy piloci. Wystarczy choćby wspomnieć o ppłk. pilocie Stanisławie Skarżyńskim (1899–1942), który w 1925 roku ukończył bydgoską szkołę lotniczą. Wsławił się lotem dookoła Afryki (1 lutego do 5 maja 1931 roku). W 1933 roku na samolocie RWD-5 bis dokonał samotnego przelotu nad Atlantykiem ustanawiając międzynarodowy rekord odległości lotu w kategorii samolotów sportowych. W roku 1939 został prezesem Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej. W 1940 roku, w Anglii, mianowany komendantem Polskiej Szkoły Pilotów w Newton, potem komendantem Stacji Lotniczej w Lindholme. Pilot 305 Dywizjonu Bombowego Ziemi Wielkopolskiej. Utonął na Morzu Północnym w locie powrotnym z akcji bojowej w dniu 26 marca 1942 roku.
Franciszek Żwirko (1895–1932) w listopadzie 1923 roku ukończył Szkołę Pilotów w Bydgoszczy. W Bydgoszczy ożenił się z Agnieszka Kirską zam. przy ul. św. Floriana 1/14. Od wiosny 1935 roku był pilotem instruktorem w 3 Eskadrze Szkolnej Szkoły Pilotów. Pierwszy rozpoczął loty nocne uzyskując zgodę Ministra Spraw Wojskowych. W lipcu 1926 roku zdobył rekord naszego kraju w długości przebywania w powietrzu podczas lotu okrężnego nad Polską. W 1929 roku wespół ze Stanisławem Wigurą na RWD-2 dokonał lotu dookoła Europy. Od 20–28 sierpnia 1932 roku również ze Stanisławem Wigurą na samolocie RWD-6 reprezentował Polskę na Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych – Challenge 1932, zajmując 1 miejsce na mecie w Berlinie.
Szkołę Pilotów w Bydgoszczy ukończyło też wielu słynnych pilotów, jak m.in. Bolesław Orliński (27 sierpnia do 25 września 1926 roku – lot na trasie 20.150 km Warszawa –Tokio– Warszawa, niezwykłe wyczyny akrobatyczne – 242 pętle wykonane jedna po drugiej, dowódca 305 dywizjonu bombowego im. Ziemi Wielkopolskiej), Karol Pniak– latał w słynnej akrobatycznej „trójce krakowskiej" z kpt. pil. Jerzym Bajanem, w latach 1932-1933 zajmował 1 miejsce w strzelaniu powietrznym na ogólnopolskich zawodach w Grudziądzu, uczestnik „Bitwy o Anglię", Stanisław Płonczyński – trzykrotnie uczestniczył w Międzynarodowych Zawodach Turystycznych Challenge, w 1938 roku jako pierwszy pilot przeleciał milion kilometrów w polskim lotnictwie komunikacyjnym.
W Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym w Bydgoszczy od 1 maja 1971 roku pracował Jan Wróblewski, wybitny sportowiec, wielokrotny mistrz świata w szybownictwie, m.in. w 1965 roku w Anglii.
Połączenia lotnicze
Bydgoszczy z krajem i światem
Od 1 czerwca 1929 roku do 11 września 1933 roku Bydgoszcz utrzymywała bezpośrednio lub pośrednio połączenie lotnicze z Warszawą, Katowicami, Krakowem, Lwowem, Poznaniem, Gdańskiem, Bukaresztem i Galati. Bardzo ceniono wysoki poziom lotów. Samoloty startowały z bydgoskiego lotniska również w czasie okupacji niemieckiej. Po wojnie, 13 kwietnia 1945 roku uruchomiono loty „kukuruźnikami" do Warszawy i Gdańska, a od 17 lipca – do Koszalina. Stałą komunikację pasażerską miasto utrzymywało od 1 kwietnia 1948 roku do 1 stycznia 1958 roku. Cywilny port lotniczy obsługiwany przez PLL „Lot" w Bydgoszczy funkcjonował od 1 sierpnia 1969 roku do 1981 roku. Zlikwidowano go w stanie wojennym. Podobne kłopoty przeżywały też inne krajowe lotniska. Potrzeby regionu wymusiły jednak reaktywowanie lotów. Działania podjęte w 1992 roku zakończyły się sukcesem. 15 lipca 1996 roku, po 15 latach przerwy, z bydgoskiego lotniska ponownie zaczęły startować samoloty do Warszawy. Port, który obsługiwał także ruch „general viation&# 8221; oraz czartery istnieje i rozwija swoją działalność. Jego walorami są bogate tradycje lotnicze, dogodne położenie, 3,5 km od centrum Bydgoszczy, wyszkolony personel i dobrze utrzymany pas startowy.