O "Encyklopedii Bydgoszczy" t. 2
bez tajemnic
W sali kameralnej Domu Polskiego przy ul. Grodzkiej w Bydgoszczy 21 czerwca 2018 roku
odbyła się promocja t. 2 "Encyklopedii Bydgoszczy. Była to wyjątkowa okazja do spotkanie się
z redaktorami i autorami tego dzieła.
Najpierw przybyłych gości w piękny nastrój wprowadził koncert "Skarby muzyki polskiej
w 100. rocznicę odzyskanie niepodległości". Usłyszeliśmy m.in.:
Poloneza, Kujawiaka, Oberka
i Fantazję op. 17 Zygmunta Noskowskiego w wykonaniu duetu fortepianowego Joanna Derenda-
Łukasik i Marzena Buchwald. Wśród gości znajdowali się m.in.
senator Jan Rulewski, rektor
Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, jednocześnie zastępca redaktora naczelnego
"Encyklopedii Bydgoszczy" prof. Jacek Woźny, zastępcy przewodniczącego Rady Miasta: Lech
Zagłoba -Zygler i Jan Szopiński, Kujawsko-Pomorski Kurator Oświaty i Wychowania Marek
Gralik oraz zastępca prezydenta Bydgoszczy Anna Mackiewicz. Mimo pory urlopowej nie
zabrakło zespołu redakcyjnego „Encyklopedii Bydgoszczy” t. 2 pod kierunkiem red. naczelnego
prof. Włodzimierza Jastrzębskiego.
Prowadzący spotkanie red. Marek K. Jankowiak zaprosił do rozmowy przede wszystkim
redaktorów, autorów i recenzentów tego dzieła. Głos zabierali kolejno red. naczelny Włodzimierz
Jastrzębski prezentując dzieło z jakim trzeba się było zmierzyć i związane z tym kolejne plany
wydawnicze, to jest t. 3 i suplement. Sekretariatem i koordynacją zajmowała się dr Katarzyna
Grysińska-Jarmuła co oznaczało przede wszystkim zgromadzenie kompletnych materiałów
zgodnie z czasowym harmonogramem. Jak wiadomo "Encyklopedia Bydgoszczy" jest dziełem
tematycznym a nie stricte hasłowym. Hasła są zasadą porządkującą dopiero w obrębie działów.
Tych jest 8: "Architektura", "Film", "Historia i Polityka", "Kultura" ," Media", "Oświata" ,"Sztuka"
i "Wojsko". Redaktorzy działów, najczęściej też autorzy tekstów odsłaniali kulisy pracy, w tym
m.in. niedostatki czy wręcz luki źródłowe w historiografii poszczególnych dziedzin, o czym mówiła
m.in. Barbara Chojnacka ("Sztuka"), Edward Małachowski ("Oświata"), dr hab. Mariusz Guzek
(autor tekstów do ("Filmu"). "Encyklopedia Bydgoszczy" t.2 jest w tym przypadku nie tylko
ważnym ale także jedynym źródłem wiedzy. Prof. Tomasz Nowakowski zatrzymał się nad działem
"Historia i Polityka", z kontrowersjami choćby lat wojny i okupacji.
Dr Jarosław Reszka recenzent działu „Media” mówił o emocjach towarzyszących doborowi
biogramów: „To cena, jaką wydawca i redaktorzy płacą za odważną decyzję umieszczenia
w encyklopedii biogramów żyjących osób, zasłużonych dla miasta. W drugim tomie takich sylwetek
znalazło się około setki. Z drugiej strony, dzięki tej decyzji, blisko dwustu autorów artykułów
hasłowych nie pachnie naftaliną od chwili ukończenia, tylko budzi autentyczne zainteresowanie
i emocje. Ponad 500 stron „Encyklopedii Bydgoszczy to także mnóstwo zdjęć, w większości
kolorowych. Zdjęcia znajdują się w obrębie związanych z nimi artykułów. Jerzy Derenda prezes
TMMB, wydawcy „Encyklopedii Bydgoszczy” t.2 mówił o determinacji w kontynuowaniu tego
dzieła, zawierającego wiele wartościowych materiałów do dziejów i codziennego życia Bydgoszczy.
Zadanie było współfinansowane przez Urząd Miasta Bydgoszczy. Obecna na spotkaniu Anna
Mackiewicz zastępca prezydenta Bydgoszczy wręczyła twórcom „Encyklopedii” dyplomy
prezydenta Rafała Bruskiego.
Janusz Krzemkowski
Recenzenci o „Encyklopedii Bydgoszczy” t.2
Dużym zainteresowaniem Czytelników cieszy się „Encyklopedia Bydgoszczy” t. 2 wydana pod
szyldem Towarzystwa Miłośników Miasta Bydgoszczy. Dziś zamieszczamy fragmenty
wypowiedzi z uwagami i konkluzjami recenzentów wybranych działów.
„Hasła do działu „Architektura” zostały napisane w sposób zwięzły i logiczny, z dużą
odpowiedzialnością za słowo. Czyta się ich treść przyjemnie i potoczyście. Obok podstawowych dat
zawierają informacje, kto jest autorem danego obiektu, co go charakteryzuje, jak wyglądała jego
historia na przestrzeni wielu lat, natomiast w przypadku haseł biograficznych, Czytelnik dowiaduje
się zarówno o latach nauki i pracy danego architekta czy budowniczego oraz co ciekawego
zrealizował w Bydgoszczy. (...) Przedłożony mi do recenzji tekst został bardzo dokładnie
przeczytany, nie ma więc w nim literówek i błędów w nazwiskach (...). Reasumując. Przedłożony
mi do recenzji dział „Architektura” bardzo dobrze rokuje t. III „Encyklopedii Bydgoszczy„
Prof. dr hab. Lechosław Lameński,
Katedra Historii Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej,
Instytut Historii Sztuki,
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Opiniowany materiał „Kultura” polecam do druku z wielu względów. Mamy bowiem do czynienia
z zebraniem materiałów, haseł, zagadnień, itp. dotychczas rozproszonych, będących na różnych
nośnikach. Ich zebranie, dotarcie wymagało czasu i pracowitości. Naszej pamięci zostało
przywróconych wiele nazwisk i zjawisk, co samo w sobie jest pożyteczne. Niewielu bowiem stać,
by w różnych miejscach poszukiwać nazwisk i zjawisk, tu mamy zebrane. Jest to więc w znacznym
stopniu rzecz o tym co odeszło. Jest wartością to, że mamy do czynienia z kulturą, obyczajowością
kształtowana przez mieszkańców Bydgoszczy należących do dwóch narodów niemieckiego
i polskiego. To zostało dobrze uchwycone w obszerniejszych, osadzonych w historii hasłach i to
uświadamia nam, że Niemcy i kultura niemiecka ma wielki wkład w kształtowaniu kultury
bydgoskiej, w tym także dzisiejszej, choćby przez architekturę, plan przestrzenny miasta, ożywienie
muzyczne i teatralne Bydgoszczy. I właśnie to zostało przypomniane, zebrane.
Prof. dr hab. Adam Bezwiński
Dział „Film” ma szansę stać się ważnym źródłem wiedzy na temat lokalnej tożsamości filmowej,
ujmowanej w różnych płaszczyznach. Dział będzie mógł pełnić rolę punktu wyjścia do dalszych
poszukiwań odbiorcy zainteresowanego twórczością bydgoskich filmowców, dokonaniami
animatorów kultury filmowej, filmami z Bydgoszczą w tle czy dziejami miejskich kin. Hasła w nim
zawarte na pewno zainteresują miłośników miejskiej kultury i historii, a ponadto stanowić będą
mogły cenne źródło wiedzy i informacji dla młodzieży szkolnej i studentów poszukujących
wiadomości na temat związków ich miasta z X Muzą. Pod tym względem dział będzie miał
pionierski charakter i ma szansę stać się wartościową, zasługującą na opublikowanie i wysoką
ocenę pracę.
Dr Dominik Wierski,
Kujawsko-Pomorski
Oddział Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami.
Dział historyczny kładzie nacisk nie tylko na biografie znanych bydgoszczan i opis ważnych
wydarzeń historycznych, ale także na opis miejsc, ulic i niektórych budynków, mających swoje
miejsce w historii miasta.
Redakcja podkreśliła we wstępie, że wybór haseł jest subiektywny i zapewne dyskusyjny
i z pewnością miał rację, tak dzieje się bowiem z każdym działem encyklopedycznym, który zawsze
znajduje swoich zwolenników i malkontentów. Jest rzeczą oczywistą, że nie można było uwzględnić
wszystkich osób, wszystkich wydarzeń i wszystkich miejsc historycznych. Sądzę jednak, że udało się
dokonać wyważonego i reprezentatywnego wyboru. Wiele haseł dotyczących miejsc historycznych,
jest oryginalna i dotąd w tej formie nie publikowana, uważałbym tę część tekstu za najciekawszą
i najbardziej wartościową (...). Reasumując stwierdzam, że przedłożony do recenzji tekst jest
ciekawy, dobrze opracowany, wnosi sporo nowych informacji i wiedzy o mieście i po ostatecznej
korekcie w pełni nadaje się do publikacji w drugim tomie Encyklopedi8i Bydgoszczy.”
Prof. dr hab. Albert S. Kotowski,
Wydział Humanistyczny,
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych
Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Bardzo wysoko oceniam dobór haseł i źródłowe udokumentowanie w dziale „Oświata”.
Doceniając pracę autorów, doceniam także pracę redaktora działu, którego skrupulatność i trud
włożony w dzieło porządkowania danych o powstaniu i zmianach w poszczególnych instytucjach
oświatowych tworzących praktykę edukacyjną, zasługują nie tylko na recenzenckie uznanie, ale
można przewidywać, że publikacja będzie dobrze służyła adeptom badań regionalnych oraz
wszystkim zainteresowanym dziejami instytucji jako niezawodny przewodnik w ich indywidualnych
poszukiwaniach danych, informacji, wiedzy oraz problemów wartych dalszych poszukiwań.(...)
Proszę przyjąć moje wyrazy uznania dla ogromnego wysiłku włożonego w przygotowanie
recenzowanego działu.
Prof. dr hab. Teresa Hejnicka-Bzezwińska
Nad konferencją honorowy patronat objęli:
Bartosz Skaldawski, pełniący obowiązki Dyrektora Narodowego Instytutu Dziedzictwa
Piotr Całbecki, Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego,
Rafał Bruski, Prezydent Miasta Bydgoszczy,
Sambor Gawiński, Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
Komitet naukowy konferencji
prof. dr hab. Jacek Woźny,
prof. dr hab. Dariusz Markowski,
dr hab. Marek Romaniuk
sekretarz dr Agnieszka Wysocka
Program VI Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej – „Architektura Miast”
– Miejsca pamięci w przestrzeni miasta w XIX i XX wieku
13–15 września 2018 roku
13 września (czwartek) – 12.00 Rejestracja uczestników
miejsce obrad: Salon Hoffman Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury
w Bydgoszczy pl. Kościeleckich 6
11.00 ‒ 12.00 rejestracja uczestników
12.00 – otwarcie konferencji
Ewa Krupa – Dyrektor Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy
– powitanie gości
prof. dr hab. Jacek Woźny – rektor Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
– słowo wstępne
12.30 – I sesja referatowa
• dr hab. Marek Romaniuk (Archiwum Państwowe w Bydgoszczy), Bydgoskie pomniki doby rozbiorów. Pomiędzy estetyką a symbolem trwania
• dr Katarzyna Grysińska-Jarmuła (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Cesarze niemieccy i królowie pruscy w Bydgoszczy. Wizyty i formy upamiętniania
• Kamila Czechowska (Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna), Plac Wolności w Szubinie. Od wojny francusko-pruskiej po czasy współczesne
• mgr Maciej Kędzierski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), Różne losy pomników w przestrzeni miejskiej Gniezna
• mgr Anna Kotowicz (Uniwersytet Gdański), Pomniki i miejsca pamięci przedwojennego Lwowa
Dyskusja
14.30 ‒ 15.00 przerwa kawowa
15.00 – II sesja referatowa
• dr Iwona Liżewska (Narodowy Instytut Dziedzictwa Oddział Terenowy w Olsztynie), Przerwana pamięć i kłopotliwe dziedzictwo – losy kilku olsztyńskich pomników w XX wieku
• dr Barbara Maria Gawęcka (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Pomniki Czynu Legionowego na wybranych przykładach ze sztuki polskiej
• mgr Katarzyna Kluczwajd (WBP Książnica Kopernikańska w Toruniu), Godło państwowe w stylu Art Déco w przestrzeni miasta: przypadek toruński
• mgr Barbara Chojnacka (Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy), Niepodległej – rzeźbiarze bydgoscy (1920–1939)
• prof. Jacek Zdybel (Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku), mgr Marcin Szumny (Uniwersytet Gdański), „Niebo polskie" wróciło na swoje miejsce. Historia odtworzenia wyjątkowego malowidła z dawnego Gimnazjum Polskiego w Gdańsku
• mgr Małgorzata Dorna (Wendrychowska), (Uniwersytet Gdański), Gdańsk w czasach politycznych przełomów – Genius Loci współczesnego miasta. Teatralizacja przestrzeni wokół gdańskich pomników: pomnik Jana III Sobieskiego oraz Pomnik Poległych Stoczniowców
Dyskusja
14 września (piątek) – 10.00 rozpoczęcie drugiego dnia konferencji
miejsce obrad: Salon Hoffman Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury
w Bydgoszczy pl. Kościeleckich 6
10.00 – III sesja referatowa
• mgr Agnieszka Zagrajek (Muzeum Narodowe w Krakowie), Kraków Jana Matejki. Pamięć historii w przestrzeni miasta
• Szymon Zygma (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II), Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN” – Wielka Księga Miasta
• mgr Joanna Marciniszyn, (Uniwersytet Zielonogórski), mgr Joanna Klecha-Zygadło (Uniwersytet Zielonogórski), „Zielona Góra w obiektywie. Miasto w XX-wiecznych albumach fotograficznych”
• Marta Ruczyńska (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Zapomniane czy spolonizowane? – pruskie miejsca pamięci na terenie obecnej Polski
• Izabela Terela (Uniwersytet Łódzki), Przestrzeń symboliczno-architektoniczna związana z historią Żydów w centralnej Polsce
Dyskusja
12.00 ‒ 12.30 przerwa kawowa
12.30 – IV sesja referatowa
• dr inż. Kinga Kimic (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie), Idea upamiętniania osób, miejsc i zdarzeń w miejskich terenach zieleni
• mgr Jarosław Krasnodębski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Cmentarz miejski w Stanisławowie. Memorialny skwer w Iwano-Frankiwsku
• mgr Katarzyna Mróz (Uniwersytet Gdański), Cmentarz jako przestrzeń tożsamości i pamięci. Kilka refleksji na podstawie obserwacji cmentarzy w Czersku (woj. pomorskie)
• Alicja Marcinkiewicz (Uniwersytet w Białymstoku, Polski Czerwony Krzyż), Pamięć o jeńcach wielkiej wojny – mogiły jenieckie na terenie miast i miasteczek dawnych Prus Wschodnich
• mgr Rafał Kubiak (Muzeum Solca im. Księcia Przemysła w Solcu Kujawskim), mgr Łukasz Wojtecki (Muzeum Solca im. Księcia Przemysła w Solcu Kujawskim), Miejsca pamięci z terenu Solca Kujawskiego
Dyskusja
14.30 ‒ 16.00 przerwa obiadowa
16.00 ‒ V sesja referatowa
• mgr Iwona Zakrzewska (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Ewa Głowińska, Cierpienie ma twarz niewiasty. Wizerunek kobiet na pomnikach upamiętniających walkę i męczeństwo
• dr Iwona Jastrzębska-Puzowska (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Cmentarz Bohaterów na Wzgórzu Wolności w Bydgoszczy – miejsce upamiętnienia ofiar zbrodni hitlerowskich w latach 1945–1947
• mgr inż. arch. Patrycja Cetnarowska (Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy), Fordońska „Dolina Śmierci” w przestrzeni największej mieszkaniowej jednostki urbanistycznej Bydgoszczy
• dr Anna Wiszniewska (Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk), dr Piotr Lasek (Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk), Miejsca pamięci w przestrzeni miasta w I dekadzie PRL. Działalność Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa i konkurs na tablice pamiątkowe „Miejsc uświęconych krwią Polaków”
• mgr Dominika Pawełczyk (Uniwersytet Łódzki, Miejska Galeria Sztuki w Łodzi), Tradycyjne formuły reprezentacji i nowe sposoby mówienia o zbrodni na przykładzie łódzkich miejsc pamięci i współczesnych działań artystycznych na terenie miasta
15 września (sobota) – 10.00 rozpoczęcie trzeciego dnia konferencji
miejsce obrad: Salon Hoffman Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury
w Bydgoszczy pl. Kościeleckich 6
10.00 – VI sesja referatowa
• mgr inż. arch. Anita Staszewska-Furmanek (Instytut Architektury. Politechnika Łódzka), Niezrealizowane idee, koncepcje i projekty architektoniczne – integralna część dziedzictwa narodowego – na przykładach obiektów teatralnych z końca XIX i początków XX wieku oraz okresu międzywojennego
• mgr Marta Wołyńska (Uniwersytet Gdański), Gdańskie tradycje żeglarskie – pamięć pozbawiona kontekstu miejsca
• dr Anna Modzelewska-Stalmach (Uniwersytet Jagielloński w Krakowie), Pamięć o dziedzictwie i działalności opozycyjnej NSZZ „Solidarność” w latach 1980–1989 na przykładzie nowohuckiego szlaku Solidarności
• dr Aldona Chlewicka (Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Książka polska na mapie XIX wiecznej Bydgoszczy
• dr Joanna Matyasik (Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im dr. W. Bełzy w Bydgoszczy), Rola Biblioteki Miejskiej w repolonizacji Bydgoszczy w okresie międzywojennym
• dr Agnieszka Wysocka (Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury w Bydgoszczy, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy), Dwie epoki, dwa style – pomniki Henryka Sienkiewicza w Bydgoszczy
Dyskusja
Podsumowanie i zakończenie konferencji
12.30 kawa na zakończenie konferencji
